Wort oder Ausdruck der Woche
Märit
Z Bäärn isch dr Märit uf em Weisehuusplatz; es git e
ke Märitplatz, numen e Märitgass. Z Basu isch dr Määrtplatz zmitts i dr
Schtadt vor em Roothuus, wo nid esoo heisst, wius root, neei, wius ds Raathuus
isch. Im Aargouische geit me teeunen Oorten uf e Marcht. Z Schaffhusen isch
dr Määrkt vor dr Sankt-Johann-Chiuche. Z Züri isch dr Mèèrtplatz im Schtadtteeu Öörlike. Z Sanggauuen isch dr Maartplatz im Noorde vo dr Autschtadt; d Mundaartschriftschteuuere Frida
Hilty-Gröbly het es Buech gschribe mit em Titu «Am aalte Maartplatz z Sant
Galle». U z Appizäu gits dr Mektigmaat,
auso dr Midwuche-Märit. D
Mundartwörter für Markt hei auso i üsne Mundaarte ganz verschideni
Foorme.
Ds schriftdütsche Wort Markt, wo im Dütsch vom früeche
Mittuauter het marcāt gheissen u im hööche Mittuauter öppe no market, isch vertleent us schpäätlatinischem marcātus, enere Näbefoorm vo mercātus, mit dr Bedütig «Markt, Handel». Ds dütsche Markt, ds änglische market u ds französische marché gö vo dr a-Foorm uus, ds italiänische
mercato u ds spanischen u portugiisische mercado vo dr e-Foorm.
Was isch mit däm Wort passiert,
wos vom Latinischen isch i ds Dütsche choo u nächäär de i üsi Mundaarte? Bim Vertleene
vom Latinischen i ds Dütschen isch d Betoonig scho im Mittuauter vo dr zwöiten
uf di eerschti Siube grütscht. Wäge däm isch
d Ändig -us
ewägggheit u dr zwöit Vokaau hets
vo a zu e abgschwecht, nächäär isch er ganz verschwunde.
Bbliben isch ds Wort Markt, wo i dr Schaffhuser Mundaart mit
emene längen umglutete Vokaau aus Määrkt voorchunt u i teeunen Aargouer Mundaarte mit ere Verschiebig vo k zu ch zu Marcht
isch woorde. Wiu im schriftdütsche
Wort Markt grad drei Konsonante nachenang
chöme, auso rkt, hei di meischte vo üsne Mundaarte dä Konsonantehuuffen usddünnet u hei
ds k usegheit. Das het zu Foorme gfüert
wi Mèèrt,
Määrt u Maart. Wiu men im Appizäuuischen es r vor emene Konsonant ewägglaat,
hets us Maart
Maat ggää.
Was isch de mit bäärndütschem Märit, wohäär chunt das i? Däm seit men uf Fachchineesisch
Schpross-i. Wiu für di bäärndütsche Zunge d Konsonanteverbindig rt zweeni ring isch z rede gsii, het
si zwüschen r u t
es i ichegschmugglet, wiu sech daas ringer het la säge, u das het du äbe Märit ggää. I teeunen Eusäässer
Mundaarte gits das Schpross-i oo, nume hei die ds t la gheien u nid ds k, drum säge si Marik.
Übrigens gits i üsne Schtedt nid
nume Märite,
Märitplätz u Märitgasse,
z Basu gits zum Bischpiiu e Fischmäärt, z Züri het e Teeu vo dr Rämischtraass
emaau Rossmèèrt
gheisse, z Muurte gits dr Veemärit. Z Züri hei eersch 1862 auui
Schtraassen u Plätz Nämen u d Hüser Nummero überchoo. Denn het me mit ere
chliine Korektuur us em Söimèèrt dr Nöimèèrt gmacht.
(Die gesammelten Wörter der Woche finden Sie
hier)
Eine Seite aus dem schönen Züritüütsch-Chinderchochbuech "Misch & Masch", das die Handelskette BachserMärt herausgegeben hat:
